Çamlıhemşin Kaçkar Dağları’ndan yeni bitki cinsi “Taçlı Sümbül” bilim dünyası ile buluştu
Yeni cinsi Merhum hocası Prof. Dr. Yusuf Gemici’ye ve türünü ise Merhum Rektör Prof. Dr. Yusuf Vardar’a atfetti
Çamlıhemşin Kaçkar Dağları’ndan yeni bitki cinsi “Taçlı Sümbül” bilim dünyası ile buluştu
Egeli başarılı akademisyen Doç. Dr. Hasan Yıldırım, ülkemizde endemik, tek türü mevcut yeni bir bitki cinsi Taçlı Sümbül’ü (Gemicia) bilim dünyasına kazandırdı. Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Hasan Yıldırım, Rize Çamlıhemşin Kaçkar Dağları’nda keşfettiği bitkinin bugüne kadar tanımlanan hiç bir cinse ait olmadığını ifade ederek “Taçlı Sümbül (Gemicia)” bilimsel ismi ile yeni ve endemik bir bitki cinsini literatüre kazandırdığını belirtti. Ege Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Necdet Budak, ülkemizin farklı bölgelerinden pek çok endemik türü bilim dünyasına kazandıran Doç. Dr. Hasan Yıldırım’ın yeni keşfinden duyduğu memnuniyeti dile getirerek tebrik etti.
Taçlı Sümbülü’nün keşif sürecini anlatan Doç. Dr. Yıldırım, “ Yıllar önce, 2012 yılında Rize, Çamlıhemşin dolaylarında keşfettiğim bu bitkinin uzmanlık konum olan Sümbül cinslerinden hiç biri ile uyumlu olmadığını fark ettim. Yeni bir tür olduğu kesindi ama hangi cinse ait olduğu belirsizdi. Uzun bir laboratuvar ve literatür çalışması sonunda bu bitkinin hiç bir cinse ait olmadığı sonucuna vardım. O zamanlar yeni bir cins olarak bilim dünyasına tanıtmak istediğim bu bitkiyi dünyaca ünlü soğanlı ve yumrulu bitki uzmanı İngiliz kökenli Prof. Dr. Brain Mathew’e danışmıştım. Kendisi oldukça farklı bir morfolojiye sahip olan bu bitkinin yeni cins olma ihtimalinin yüksek olduğunu ama sonucu daha netleştirmek adına DNA çalışmaları yapmanın daha doğru olacağını vurguladı. O dönemler emekli olduğu için kendi yetiştirdiği diğer bir bilim insanı Dr. Paul Wilkin ile irtibat sağlayarak beni Londra’da Kew Kraliyet Botanik Bahçesinde araştırıcı bursu olan ‘Bentham-Moxon Trust’ ile destekleyip 3 aylık bir çalışma teklif ettiler. Dr. Paul Wilkin ve Dr. Felix Forest ile dünyaca önemli moleküler DNA çalışmaları yürütülen ‘Jordrell’ Laboratuvarı’nda çalışmalara başladık. Avrupa, Afrika, Ortadoğu ve Türkiye’nin sümbül cinsleri ve türleri üzerine oldukça kapsamlı bir çalışma yürüttük. Çalışmamız sonucunda bitkimiz Sümbülcük (Scilla) cinsi ile yakın bir grupta çıktığı için, çok farklı morfolojiye rağmen moleküler yakınlıktan dolayı Scilla cinsi içerisinde ‘Scilla vardaria’ olarak bilim dünyasına tanıttık” dedi.
“Taçlı Sümbülü, ‘Scilla’ cinsinden oldukça farklı bir morfolojiye sahip”
Alanında uzman meslektaşlarının da görüşüne başvurarak Taçlı Sümbülü’nü yeni bir tür olduğunu belirten Doç. Dr. Yıldırım, “Hacettepe Üniversitesi Biyoloji Bölümünde öğretim üyeleri değerli meslektaşlarım Doç. Dr. Barış Özüdoğru ve Doç. Dr. Burcu Hacıoğlu hocalarımla, ortak bir TÜBİTAK projemiz kapsamında ülkemizin sümbül cinslerinden Sümbülcük (Scilla), Karsümbülü(Puschkinia), Yılansoğanı (Prospero) ve Karyıldızı (Chionodoxa)’na yönelik filogenetik çalışmamız sonucunda, Sümbülcük cinsinin çok atalı (polifiletik)yapıya sahip oluşunu net olarak ortaya koyduktan sonra, morfolojik olarak bu derece farklı kendine has morfolojiye sahip bir türün ‘Scilla’ cinsi içerisinde kalmasının taksonomik açıdan problem yarattığı ve bu türe çok büyük haksızlık olduğu sonucuna vardık. Gerek kendine has taççık yapısına sahip oluşu, gerek çiçek tüpünün bulunması gerekse de tohumlarının ağsı bir damarlanma göstermesi ile Taçlı Sümbül, ‘Scilla’ (Sümbülcük) cinsinden oldukça farklı bir morfolojiye sahiptir. Sümbülcük, Karsümbülü ve Karyıldızı cinslerinin bir kombinasyonu gibi yapıya sahip olan, eski ismi ‘Scilla vardaria’, yeni ismi ise ‘Gemicia vardariana (Yıldırım & Gemici)’ ismi ile bilim dünyasına tanıttık ” diye konuştu.
“Yeni türe, iki değerli yol gösterici hocamızın isimlerini verdim”
Keşfettiği bitki türüne Prof. Dr. Yusuf Gemici ve Ege Üniversitesi Fen Fakültesinin kuruluşuna öncülük eden Botanik Fizyoloğu Prof. Dr. Yusuf Vardar’ın ismini vermekten büyük gurur duyduğunu söyleyen Doç. Dr. Yıldırım, “Erken yaşta kaybetmenin acısını halen yüreğimizde hissettiğimiz, bilimsel anlamda çok fazla şey borçlu olduğum, değerli hocam Prof. Dr. Yusuf Gemici hocamın adına yeni cinsimizi isimlendirmekten büyük onur duymaktayım. Burada ayrıca bir önemli nokta daha bulunmaktadır. Cins ismi ‘Gemicia’, Prof. Dr. Yusuf Gemici’ye atfen vermenin yanı sıra türün belirleyici kelimesi olan ‘vardariana’ ise Ege Üniversitesi Rektörlerinden Fen Fakültesinin kuruluşuna öncülük eden Botanik Fizyoloğu olan ve hocam Prof. Dr. Yusuf Gemici’nin de hocası olan Prof. Dr. Yusuf Vardar hocamızın soyadına atfedilmiştir. Her iki değerli yol gösterici hocamızın isimlerinin bu yeni cins ve onun altındaki yeni türde birleşmesinden büyük onur ve mutluluk duymaktayım. Her iki hocamızı rahmetle anmaktayız” dedi.
