İzmir’de “Efe çenberi” isminde yeni bir bitki türü keşfedildi
İzmir’in Kemalpaşa ilçesindeki Nif Dağı’nda hanımeligiller ailesine ait yeni bitki türü keşfedilerek, bilim dünyasına kazandırıldı. Yeni türe bölgede yaşayan efelerden yola çıkılarak “Efe çenberi”, bilimsel olarak ise 2019’da vefat eden dünyaca ünlü sürüngen uzmanı Prof. Dr. Bayram Göçmen’e ithafen “Kanautia goecmeni” adı verildi.
İzmir’in Kemalpaşa ilçesi sınırlarında bulunan Nif Dağı’nın zirvesinde yayılış gösteren, Hanımeligiller (Caprifoliaceae) ailesinden yeni bir bitki türü keşfedildi. Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Hasan Yıldırım’ın öncülüğünde gerçekleştirilen çalışmada keşfedilen bitki türüne Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü Zooloji Anabilim Dalında görev yapan ve 2019 yılında vefat eden, dünyaca tanınan, bir sürüngen hayvan uzmanı olan Prof. Dr. Bayram Göçmen’e ithafen “Kanautia goecmeni” ismi verildi.
Yeni keşfinden dolayı Prof. Dr. Hasan Yıldırım’ı tebrik eden EÜ Rektörü Prof. Dr. Necdet Budak, “ Fen Fakültemizin üretken bilim insanı Prof. Dr. Hasan Yıldırım, yeni bitki türlerini bilim literatürüne kazandırmaya devam ediyor. Hocamız ve ekibi, Nif Dağlarında keşfettikleri bu türe Efe Çenberi ismini verdiler. Ayrıca bitkinin bilimsel isminin de Merhum Hocamız Prof. Dr. Bayram Göçmen’e ithaf edilmesi anlamlı bir jest oldu. Çalışmalarından ötürü Prof. Dr. Hasan Yıldırım’ı ve ekibini gönülden tebrik ediyorum” dedi.
Bitkinin keşif sürecini anlatan Prof. Dr. Hasan Yıldırım, “Bu tür, yıllar boyunca Nif Dağının zirvesinde gözle görünürlüğü oldukça fazla olmasına ve bin 700’den fazla bireyinin bulunmasına rağmen fark edilmeden gözden kaçmış. Bu dağda bizler de dahil bir çok akademisyen tarafından sayısız çalışma yapılmış olsa da genel görüntüsü ‘Sipil çayı’ (Sideritis sipylea) ile çok benzerlik göstermesinden dolayı birbiriyle karıştırılmış. Çiçeklenme sürecinin Temmuz-Eylül ortaları gibi geç bir zaman diliminde olması, bu türün yıllar boyunca fark edilememesine neden olmuş. İlk olarak 2018 Eylül ayı ortalarında bu bitkinin çiçekli hali ile karşılaşınca durumu fark ederek bu güzel türü bilim dünyasına tanıtmaya karar verdik. Hacettepe Üniversitesinden Doç. Dr. Barış Özüdoğru, Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsünden Erdinç Oğur, doktora öğrencileri Tuğkan Özdöl, Ilgın Can Deniz ve yüksek lisans öğrencisi Seval Erdem ile birlikte yaptığımız çalışmalar sonucu makalemizi hazırladık. Makalemiz, 2022 yılının başlarında taksonomi alanının önemli dergilerinden olan, Yeni Zellanda merkezli Phytotaxa dergisinde yayınlandı ve keşfimiz bilim dünyasındaki yerini aldı” diye konuştu.
“Nif Dağı, habitat bazında koruma altına alınmalı”
Türkçe ismi “Efe Çenberi” olarak belirlenen yeni türün dünyadaki tek yarı çalımsı “Knautia” türü olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Yıldırım, bu türün bilinen tek yayılış alanının sadece Nif Dağı zirvesinde 1300-1500 metre rakımlardaki açık dağ yamaçları olduğunu söyledi. Prof. Dr. Yıldırım, “Efe Çenberi, yaklaşık 1700-2000 kadar bireye sahip. Yetiştiği alanlar, keçi, koyun, inek gibi hayvanların yoğun otlatma baskısı altında. Ayrıca yol genişletme çalmaları ile de çok ciddi tahribata uğramış. Nif Dağı, bitkisel biyoçeşitlilik açısından önemli bir yer. Dünyada sadece bu dağda bilinen ve sadece bu dağda yayılış gösteren toplam 6 nokta endemik bitki bulunuyor. Bu alanın habitat bazında koruma altına alınması gerekiyor” dedi.
Bitkinin türü hakkında bilgi veren Prof. Dr. Yıldırım, “Knautia cinsinin dünyada yaklaşık 60 kadar türünün olduğu bilinmektedir. Ülkemizde ise yeni keşfimiz ile beraber görülen tür sayısı 12’ye çıktı. Efe Çenberinin de keşfedilmesi ile ülkemize endemik Knautia türü sayısı ise 3’e yükseldi. Benim de yer aldığım ‘Efeler Yolu’ projesinin başlangıç noktası Nif Dağıdır. Yaklaşık 500 km civarında bir parkura sahip rota; İzmir Bozdağlar serisi ve Aydın Dağlarını da kapsayıp, Selçuk Meryemana civarında tamamlanıyor. Efe Çenberi bitkisi, projenin başlangıç noktasında keşfedildiğinden dolayı projenin ‘Bayrak türü” olarak belirlendi” diye konuştu.
