Eğitimde Erişilebilirlik ve Haklar
Pelin YEŞİL – Simge ARICAN
Ege Üniversitesi (EÜ) Özel Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi tarafından Dünya Engelliler Günü etkinlikleri kapsamında düzenlenen “Eğitimde Erişilebilirlik ve Haklar” konulu söyleşide her bireyin eğitim hakkı çerçevesinde gerekli uyarlamaların yapılarak, akademik, sosyal kültürel ve yaşama tam katılımına dikkat çekildi. Çevrimiçi olarak düzenlenen etkinliğin moderatörlüğünü Ege Üniversitesi Özel Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü Doç. Dr. Nilay Kayhan yaptı.
Lisans, lisansüstü öğrenciler, il genelinde farklı kamu kurum kuruluşlarında görevli yetkililer ile özel gereksinimleri olan öğrenci ailelerinin katılım gösterdiği etkinliğe Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı İzmir ili Karabağlar İlçesi Seniha Mayda Ortaokulu Türkçe Öğretmeni aynı zamanda Eğitimde Görme Engelliler Derneği (EGED) İzmir Temsilcisi Ali Köse konuşmacı olarak katıldı. Açılış konuşmasında Özel Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü Doç. Dr. Kayhan temel hedeflerinin ulusal ve uluslararası yasal düzenlemeler ile güvence altına alınan her bireyin yasal hakları çerçevesinde erişilebilir, sürdürülebilir eğitim öğretim hizmetlerine dikkat çekmek; bu amaçla tam katılımı temel alan etkili uygulamaları, teknoloji destekli öğretimsel uyarlamaları tanıtmak olduğunu belirtti. Yükseköğretime geçiş ve üniversite yaşamında hayatı kolaylaştırıcı uyarlamalara dikkat çekilen söyleşide konuk Köse, özel gereksinim alanlarına yönelik eğitim öğretim materyallerini tanıttı, işbirliğinin önemine değindi.
Moderatör Doç. Dr. Kayhan ise yükseköğretim yaşamında öğrencilere yönelik yapılan çalışmaların erişilebilir, kalıcı ve nitelikli hale gelmesi açısından izleme değerlendirmenin öneminin altını çizdi. Doç. Dr. Kayhan, “Erişilebilirliğin hakları temel alan bir kavram olduğuna ve her bireyin dilediği an, ihtiyaçları doğrultusunda bilgiye, ürüne, hizmete tam ve bağımsız olarak ulaşabilmesi ve bundan yararlanabilmesi anlamı ifade ettiğini belirtti. EGED İzmir Temsilcisi Köse “Eğitimde Erişilebilirlik ve Haklar” başlıklı bir sunum yaptı. Sunumunda hak temelli eğitimden söz eden Köse, “Anayasamızda da bahsedildiği gibi, tüm bireyler yasalar önünde eşittir ve haklar her bireyin gereksinimlerine göre düzenlemeleri kapsamaktadır. Eşitliğin sağlanması adına hak temelli uygulamalara önem verilmesi gerekir. Yaşamın her alanında her bireyin fırsat eşitliğine dayalı bu haklardan yararlanması ise ancak çalışmaların izlenmesi, daha nitelikli hale getirilmesi ile mümkün olmaktadır. Bu anlamda eğitim öğretim süreci her öğrencinin tam katılım sağlayabileceği şekilde düzenlenmelidir’’ dedi.
Eğitim öğretimde erişilebilirlik açısından bireyin kendisi ile ailesinin de haklar konusunda bilgi sahibi olmasının önemini vurgulayan Köse, öğrencinin öğretimsel düzenleme konusunda nasıl bir talepte bulunabileceğini bilmesi önem taşır. Yükseköğretime hazırlanırken kurslar, sınavlar, kaynak materyaller gibi birçok konuda bireyin süreci birebir takip etmesi gerekir. Özellikle teknolojik ilerlemeler ve bu ilerlemelerin erişilebilir uygulamalara dönüştürülmesi gerekmektedir” dedi.
“Evrensel tasarım kavramı, tam erişimi mümkün kılar”
Engelli bireyler için eğitimde erişilebilirlik konusuna Evrensel Tasarım ilkeleri açısından dikkat çeken Köse, “Erişilebilirlik çok geniş bir kavram olsa da, engelliler açısından bilgi ve mekân kavramları bağlamında sınırlandırılabilmektedir. Oysa erişilebilirlik tek veya birkaç alan ile sınırlandırılmayacak kadar kapsayıcı bir kavramdır, yaşamın tüm alanlarını içermektedir, dedi. Fiziki erişilebilirliğe örnek olarak mimari yapıların kullanıcının en az fiziksel çaba ile erişebileceği şekilde bağımsız yaşam alanlarına dönüştürülmesi, uygun rampaların olması, asansörlerin kat tuşlarının uygun yükseklikte yapılması, görme engelliler için sesli yönlendirme, Braille Alfabe kullanımı işitme engelliler için işaret dili, alt yazı sistemleri eklenmiş bilgilendirici, yönlendirici tasarım düzenlemeleri gerektiğini paylaşan Köse, eğitimde erişilebilirliğin önemini vurguladı. Gerek bilgiye erişim açısından teknolojik ürünler, gerekse günlük yaşamı kolaylaştırıcı ürünlerin hiçbir ayrım gözetmeksizin üretilmesi, kullanışlı olması gerektiğini belirtti.
Yükseköğretime devam eden her öğrencinin gerek kampüs gerekse kampüs dışı yaşamda akademik, sosyal, kültürel ve diğer alanlarda tam ve bağımsız katılımını destekleyici düzenlemelerin önemine değinen Doç. Dr. Kayhan ise bu anlamda Ege Üniversitesinin engelsiz bir üniversite olması adına çalışmalar gerçekleştirdiğini belirtti. Ayrıca Doç. Dr. Kayhan, çalışmalara destekleri için Rektör Prof. Dr. Necdet Budak’a teşekkür etti. Ege Üniversitesi olarak her öğrencimizin bilgiye erişimi, üniversite yaşamına tam katılımı amacıyla Engelsiz Ege Koordinatörlüğü ile işbirliği çalışmalarından da söz eden Doç. Dr. Kayhan, fiziki alanların, akademik yaşamın ve sosyal etkinliklerin erişilebilir olması için engelli öğrencilerimizle birebir planlama yapılması gerektiği ve birimlerin işbirliğine vurgu yaptı.
Soru cevap bölümü ile devam eden söyleşi sonunda Doç. Dr. Nilay Kayhan ve Köse katılımcılara teşekkür etti.
