Prof. Dr. Çevik “Malazgirt, sadece Türkiye’nin değil dünyanın tarihini değiştirdi”

 EÜ’de “Malazgirt Savaş Alanının Tespiti, Tarihi ve Arkeolojik Yüzey Araştırması Projesi” söyleşisi

Berfin Baysan- Pelin Yeşil

Türklere Anadolu’nun kapılarını açan zaferin yerini belirlemek amacıyla sürdürülen “Malazgirt Savaş Alanının Tespiti, Tarihi ve Arkeolojik Yüzey Araştırması” başlıklı projenin yürütücüsü Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Adnan Çevik, Ege Üniversitesine konuk oldu. Prof. Dr. Çevik, Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümünün de ortak olduğu projenin detaylarını düzenlenen söyleşide Egelilerle paylaştı. Söyleşiye, Edebiyat Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Yusuf Ayönü, projede arkeolog olarak görev alan EÜ Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Haluk Sağlamtimur, fakülte akademisyenleri ve öğrenciler katıldı.

Söyleşinin açılışında söz alan Dekan Prof. Dr. Yusuf Ayönü, konuşmacı Prof. Dr. Adnan Çevik’in özgeçmişini okudu. Söyleşide tartışılacak konuları ana başlıklar halinde sunan Prof. Dr. Ayönü, katılımından dolayı Prof. Dr. Çevik’e teşekkürlerini sundu.

Konuşmasında projenin, Türkiye’de ilk kez yapılan bir savaş alanı projesi olduğuna dikkat çeken Prof. Dr. Adnan Çevik “Malazgirt Savaşı, kısa ve orta vadeli sonuçlarıyla bizim bu toprakları yurt tutmamızın da en önemli hadiselerinden biri. Sonuçları itibariyle sadece Türkiye’nin değil; dünyanın tarihini değiştiren çok önemli bir hadise. Malazgirt Savaşı ile ilgili farklı dillerde pek çok araştırma yayınlanmış olsa da, bunlar daha çok savaşın siyasi boyutunu ele alan çalışmalar. Özellikle savaşın oluş şekli ve nerede gerçekleştiği gibi konular hala tartışma konusu olmaya devam etmekte. Bu tartışmanın nedeni, bugüne kadar savaşın geçtiği düşünülen alanda herhangi bir bilimsel arkeolojik araştırmanın yapılmamış olması” diye konuştu.

“Bu, bir savaş alanı arkeoloji çalışması”

Kazı çalışmaları hakkında bilgi veren Prof. Dr. Çevik, “Bu projeyi bilimsel danışmanı olduğum Ahlat Müze Müdürlüğü’nün başkanlığında 10 üniversiteden 30’a yakın akademisyenin katılımıyla başlattık. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğünün desteği ve Ahlat Müzesi denetiminde başladığımız proje, sıradan bir höyük ya da ören yeri kazı çalışması değil. Bu, bir savaş alanı arkeoloji çalışması. Projeyle, Anadolu’nun Türkiye oluşu sürecini başlatan Malazgirt Savaşının gerçekleştiği alanın yerini; interdisipliner bir bakış açısıyla, çağdaş teknolojik imkânlar kullanılarak, olabildiğince kesin sınırlarla tespit ediyoruz. Savaşın geçtiği düşünülen Muş iline bağlı Malazgirt ilçe merkezi başta olmak üzere, buraya bağlı doğu ve güney doğu istikametinde kalan Mezraköy, Örenşar, Gülkoru, Kurtulmuşoğlu, Afşin, Yaramış, Karaali ve Odaköy’ü kapsayan alanda çalışıyoruz. Burada 2020 ve 2021 yıllarında gerçekleştirdiğimiz yüzey araştırmaları ve sondaj kazılarında elde ettiğimiz verilerin değerlendirilmesini amaçlıyoruz” dedi.

 “Altı dilde yazılmış kırkın üstünde metin var”

Prof. Dr. Çevik, “Sadece coğrafyayı tanımak yetmiyor, tarih bilgisi de önemli yer tutuyor. Çünkü böyle bir konuda hangi kaynakları referans alacağımız çok önemli. Malazgirt Savaşı ile ilgili 5 dilde yazılmış 40’ın üstünde kaynak metin var. Grekçe, Ermenice, Süryanice, Arapça, Farsça ve en çok Arapça metin ile 30’a yakın Malazgirt anlatısı var. Bu metinleri analiz etmek için savaşın nerede olduğunu, 150 km’lik alanı daraltmamız gerekiyor. Araziyi, savaşın geçtiği alanı ve kaynakların anlatısını coğrafyaya uyarlamalıyız. Savaşa dair obje, insan kayıplarına dair verileri somutlaştırmalıyız. Temel kaynaklara önem vererek, hiçbir kaynağı göz ardı etmeden incelemeliyiz. Bu çerçevede özellikle  yeterince değerlendirilmediğini düşündüğümüz Bizans kaynakları en önemli yeri tutmaktadır. Nitekim savaşın tek görgü şahidi Bizanslı bir tarihçi olan Attaliates’dir. Ayrıca Osmanlı kaynakları da geç dönem olmasına rağmen yörenin topoğrafik ve demografik yapısını anlamak için ilginç ipuçları vermektedir. Örneğin, bu kaynaklardan 1540 tarihli tahrir defterinden Malazgirt’e bağlı ‘Selçukluviranı’ adında bir köy bulunduğunu öğrendik. Bu çok enteresan belki de Malazgirt savaşındaki Selçuklu şehitleri sebebiyle bu adı aldı bilemiyoruz o yüzden bölgedeki eski mezarlık alanlarını tespit etmeye çalışıyoruz. Nitekim eski bir ermeni köyünde çok büyük bir Müslüman mezarlığı tespit ettik. Bu sene orada da bir çalışma yapmayı düşünüyoruz. Çalışmalarımızda, yerelden elde ettiğimiz bilgilerle eski yol hatlarını ve savaşı modellerken tahmin ettiğimiz yerlerle de sondaj kazılarını yaparak somut veriler bulmaya çalışacağız” diye konuştu. Konuşmasının ardından Prof. Dr. Çevik, katılımcıların sorularını yanıtladı.

Kültür ve Turizm Bakanlığının desteklediği proje, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, Ahlat Müze Müdürlüğü, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Ege Üniversitesi ve Muş Alparslan Üniversitesi iş birliğiyle yürütülüyor.