Prof. Dr. Kurban “Haydar Aliyev, Karabağ zaferini görmeyi çok istedi”
Çağatay Yiğit Akkaya
Azerbaycan Cumhuriyeti’nin kurucu önderi, Azerbaycan’ın “Heydər Müəllimi” Haydar Aliyev, vefatının 21’inci yılında tüm Türk Dünyasında özlemle yâd ediliyor. Ege Üniversitesi Türk Dünyası Araştırmaları Enstitüsü Sosyal Ekonomi ve Siyasal İlişkiler Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Vefa Kurban, Haydar Aliyev’in yaşamı ve Türk Dünyası açısından önemi ile ilgili bilgiler verdi.
Haydar Aliyev’in çocukluğunu ve eğitim hayatını anlatan Prof. Dr. Kurban “Haydar Aliyev, 10 Mayıs 1923 tarihinde Nahçıvan’da doğmuştur. Nahçıvan – Nakş-ı Cihan, yani, dünyanın nakışı olarak bilinen Azerbaycan’ın önemli bölgelerinden birisidir. Haydar Aliyev’in de çocukluk yılları bu özel ve güzel şehirde geçmiştir. 1939 yılında Nahçıvan Pedagoji Teknik Lisesini bitirmiştir, daha sonra da Azerbaycan Sanayi Enstitüsü Mimarlık Fakültesini kazanmıştır. Ancak II. Dünya Savaşı’nın başlamasından dolayı eğitimine ara vermek durumunda kalmıştır. Savaş bittikten sonra Azerbaycan Devlet Üniversitesi Tarih Bölümünden mezun olmuştur. Haydar Aliyev, 1941–1944 yılları arasında Nahçıvan Muhtar Cumhuriyeti’nde İçişleri Komiserliği’nde üst düzey görevlerde çalışmıştır. Sovyet İstihbarat Teşkilatı’nda (KGB) yer almış, hatta general rütbesine kadar yükselmiştir. Türk edebiyatı ile yakından ilgilenmiştir, Reşat Nuri Güntekin, Namık Kemal, Ziya Gökalp, Yahya Kemal, Tevfik Fikret gibi yazarların eserlerine hâkimdir” dedi.
Azerbaycan’ın ilk kuruluş dönemi hakkında bilgi veren Prof. Dr. Kurban, “Bağımsızlığın ilk yılları Azerbaycan açısından zor bir dönem olmuştur. Bir taraftan toprakları Ermenistan tarafından işgal edilmiş, bir milyondan fazla Azerbaycan Türkü, yerinden yurdundan edilmiştir. Aynı zamanda bu süreç, Azerbaycan’ın dış politikasının şekillendiği önemli bir süreçti. Türkiye sevdası ile bilinen Ebulfez Elçibey, İran ve Rusya’nın Azerbaycan’a karşı uyguladıkları politikadan dolayı daha çok duyguları ile hareket ederken, Aliyev daha temkinli bir şekilde denge politikasını sürdürmeyi tercih etmiştir” dedi.
“Tek Millet, İki Devlet”
Haydar Aliyev’in 1993 yılında Azerbaycan Cumhurbaşkanı olduğunu söyleyen Prof. Dr. Kurban “Azerbaycan yeniden bağımsızlığına kavuştuktan sonra hem iç hem dış sorunlarla karşı karşıya kalmıştı. Bilindiği üzere, Azerbaycan’ın bağımsızlığını ilk tanıyan ülke Türkiye’dir ve Türkiye ile Azerbaycan arasındaki ilişkiler de bağımsızlığın hemen sonrasında ‘Tek millet, iki devlet’ söylemi ile yönlendirildi. O dönemde Azerbaycan için uluslararası ve bölgesel yelpazede jeopolitik ve jeoekonomik durum açısından belirsizlik hakimdi. Azerbaycan bir taraftan yeni ordu kurarken, diğer taraftan başta alfabe olmak üzere pek çok konuda reform hareketlerine girişmişti. Bağımsızlığının 32’nci yılında Azerbaycan en önemli meselelerinden birisi olan toprak bütünlüğüne kavuşmuş, Güney Kafkasya bölgesinde hem ekonomik hem siyasi hem de askeri bir güç olarak ortaya çıkmıştır” dedi.
“Karabağ’da Azerbaycan bayrağı dalgalanıyor”
Karabağ konusuna da değinen Prof. Dr. Kurban, “Karabağ, uluslararası teşkilatlar tarafından da zaten her zaman Azerbaycan toprağı olarak kabul görmüştür. Ancak ne yazık ki, Soğuk Savaş’ın son dönemlerinde Karabağ topraklarında hak iddia eden Ermeniler, Azerbaycan topraklarının yüzde 20’sini işgal etmişlerdi. İşgallere karşı Birleşmiş Milletler Teşkilatı Güvenlik Konseyi’nin almış olduğu kararlara Ermenistan uymamıştır, yaklaşık otuz yıl kadar işgali sürdürmüştür. Bu kararlarda uluslararası kabul görmüş sınırların ihlal edilemezliği, toprakların silah zoru ile elde edilmesinin kabul edilmezliği, bütün devletlerin bağımsızlığı ve toprak bütünlüğüne saygı gösterilmesi ilkesi vurgulanmıştır. Sonuçta diplomasinin çözemediği sorunu Azerbaycan askeri güç kullanarak çözmek durumunda kalmıştır ve artık Azerbaycan’ın toprak bütünlüğü sağlanmış, işgalden azat edilen tüm bölgelerde Azerbaycan bayrağı dalgalanmaktadır. Haydar Aliyev de bu günleri çok görmek istemişti, bugün oğlu Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ve Azerbaycan ordusu onun arzuları yerine getirmiştir” dedi.
